คงปฏิเสธไม่ได้ว่าปัจจุบันภาคการผลิตเพื่อส่งออกของไทยที่เติบโตและสร้างรายได้กว่าร้อยละ 40 ของมูลค่าส่งออกรวม เป็นอานิสงส์จากการลงทุนของต่างชาติ โดยเฉพาะบริษัทข้ามชาติสัญชาติญี่ปุ่นที่ลงทุนในไทยมีสัดส่วนครึ่งหนึ่งของเงินลงทุนต่างชาติทั้งหมดด้วยเม็ดเงินลงทุนกว่า 3.8 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯเฉลี่ยต่อปี ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา
ศูนย์วิเคราะห์เศรษฐกิจฯ ทำการศึกษาการค้าต่างประเทศของไทยในช่วงปี 2555 -2559 พบว่าบริษัทข้ามชาติญี่ปุ่นยังคงมีบทบาทต่อการเติบโตของการค้าไทยอย่างต่อเนื่อง สามารถสร้างมูลค่าการค้าให้กับไทยกว่าร้อยละ 30 ของการส่งออกรวมในปี 2559 หรือคิดเป็น 137 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ โดยสินค้าอุตสาหกรรมที่ส่งออกไปญี่ปุ่นที่มีสัดส่วนมากที่สุด ได้แก่ ยานยนต์และชิ้นส่วน (47%) รองลงมาคือ ชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ (31%) และเครื่องใช้ไฟฟ้า (12%) ตามลำดับ
จะเห็นว่าการลงทุนจากญี่ปุ่นมักกระจุกตัวอยู่ในอุตสาหกรรมที่เน้นสินค้าที่ใช้เทคโนโลยีควบคู่ไปกับการใช้แรงงานในการผลิต ทำให้ขนาดห่วงโซ่การผลิตไทยขยายใหญ่ขึ้นเพื่อรองรับการผลิตในขั้นต้นไปจนถึงขั้นกลางของสายพานการผลิต จึงมีการนำเข้าวัตถุดิบและการส่งออกเป็นสินค้ากึ่งสำเร็จรูปหรือสินค้าสำเร็จรูป ทำให้มูลค่าการค้าของอุตสาหกรรมเหล่านี้เติบโตอย่างสม่ำเสมอ โดยในช่วงปี 2558-59 เติบโตถึงร้อยละ 9 และ 11 ตามลำดับ และคาดว่าในปี 2560 จะสามารถเติบโตได้ถึงร้อยละ10 ซึ่งสวนทางกับภาพรวมการส่งออกไทยที่เติบโตได้ในระดับต่ำ
ทั้งนี้ ปัจจัยสนับสนุนดังกล่าวมาจากการเติบโตของ supply chain ความได้เปรียบของไทยในด้านวัตถุดิบ ผนวกกับแนวโน้มตลาดส่งออกเป้าหมายที่เติบโตสูง ตัวอย่างที่เห็นได้ชัด คือ อุตสาหกรรมยานยนต์และชิ้นส่วน เป็นกลุ่มที่มีการลงทุนโดยบริษัทข้ามชาติญี่ปุ่นมากที่สุด โดยมีการนำเข้าชิ้นส่วนจากญี่ปุ่นเป็นหลัก เพื่อประกอบและขายในประเทศและส่งออกกลับไปยังญี่ปุ่น รวมทั้งกระจายการส่งออกไปยังตลาดในภูมิภาคเอเซียโดยเฉพาะในอาเซียน ซึ่งเป็นภูมิภาคที่แนวโน้มเติบโตได้ดีกว่าภูมิภาคอื่นๆ
ศูนย์วิเคราะห์เศรษฐกิจฯ ประเมินว่าผู้ประกอบการไทยที่อยู่ใน supply chain การผลิตของญี่ปุ่นจะได้รับผลกระทบด้านนโยบายการค้ากับตลาดใหญ่ที่มีการกีดกันในระดับต่ำ เช่นเดียวกับการย้ายฐานการผลิตของบริษัทแม่ในประเทศญี่ปุ่นไปยังประเทศอื่น เนื่องจากการย้ายฐานการผลิตต้องพิจารณาหลายด้านไม่ว่าจะเป็นโครงสร้างพื้นฐาน การจัดหาแหล่งวัตถุดิบและแรงงานที่มีคุณภาพ แต่อย่างไรก็ดี เรามองว่าในระยะยาว มูลค่าเพิ่มของสินค้าดังกล่าวที่มักกระจุกตัวอยู่ในขั้นต้นและกลางจะค่อยๆ ลดลง เนื่องจากสินค้ามีความอ่อนไหวสูงต่อปัจจัยภายนอก โดยเฉพาะความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีที่ให้มูลค่าเพิ่มสูงใน global supply chain ตัวอย่างเช่น อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ อาทิ สมาร์ทโฟน หน่วยความจำ ซึ่งในปัจจุบันไทยยังไม่สามารถผลิตได้ ส่งผลให้เม็ดเงินลงทุนต่างประเทศเข้าไปสู่ประเทศที่มีความพร้อมมากกว่า เช่น เวียดนาม เป็นผลทำให้การส่งออกของเวียดนามในช่วง 5 ปีที่ผ่านมาเติบโตได้อย่างก้าวกระโดด
This document is issued by TMB Analytics, a division of TMB Bank PCL. All analyses are based on information available to the public. Although the information contained herein is believed to be gathered from reliable sources, TMB makes no guarantee to its accuracy and completeness. TMB may have issued, and may in the future issue, other reports that are inconsistent with, and reach different conclusions from, the information presented in this report. Opinions or predictions expressed herein reflect the authors' views, not that of TMB, as of date of the analysis and are subject to change without notice. TMB shall not be responsible for the use of contents and its implication.
ดังนั้น ผู้ประกอบการไทยที่อยู่ในห่วงโซ่การผลิตจึงควรให้ความสำคัญกับการปรับเปลี่ยนโครงสร้างการผลิตให้ทันกับทิศทางของเทคโนโลยี แนวโน้มทิศทางความต้องการในตลาดโลก เพื่อให้สามารถผลิตสินค้าที่ตอบโจทย์ global supply chain อันจะทำให้ธุรกิจเติบโตได้อย่างยั่งยืนต่อไป