สำหรับต้นทุนและผลตอบแทนการผลิตข้าวในพื้นที่เหมาะสมน้อยและไม่เหมาะสม (S3/N) จังหวัดหนองบัวลำภู พบว่า เกษตรกรมีต้นทุนการผลิตเฉลี่ย 4,469 บาท/ไร่ ขาดทุนสุทธิเฉลี่ย 1,004 บาท/ไร่ และจากการวิเคราะห์การผลิตสินค้าเกษตรทางเลือกอื่นที่ให้ผลตอบแทนที่ดีกว่าการผลิตข้าวในพื้นที่ไม่เหมาะสม พบว่า มะขามเปรี้ยวเป็นอีกหนึ่งสินค้าเกษตรทางเลือกที่น่าสนใจ ซึ่งพันธุ์ที่เป็นที่นิยมปลูก คือ มะขามเปรี้ยวพันธุ์ฝักยักษ์ หรือ มะขามเปรี้ยวยักษ์ พื้นที่ปลูกส่วนใหญ่อยู่ในอำเภอนาวัง อำเภอศรีบุญเรือง และอำเภอนากลาง โดยการผลิตมะขามเปรี้ยวยักษ์ในรูปของมะขามสุกแกะเมล็ด หรือ มะขามเปียก มีต้นทุนเฉลี่ย 5,698 บาท/ไร่ ให้ผลตอบแทนสุทธิ 2,395บาท/ไร่ โดยเริ่มให้ผลตอบแทนในปีที่ 3 และเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ระยะยาว
ทั้งนี้ มะขามเปรี้ยวยักษ์ เป็นผลไม้เขตร้อนที่เติบโตได้ดีในบริเวณพื้นที่ราบจนถึงบนภูเขาสูง สามารถปลูกได้ในทุกสภาพดิน ทนแล้ง ให้ผลผลิตดก ฝักใหญ่เนื้อหนาน้ำหนักดี มีรสเปรี้ยวสูง ซึ่งฝักมะขามเปรี้ยวยักษ์ที่มาบริโภค มีทั้งเป็นมะขามฝักสด มะขามเปียกเพื่อใช้ประกอบอาหาร และสามารถนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ได้หลากหลาย เช่น มะขามแช่อิ่ม มะขามลอยแก้ว มะขามกวน ลูกอมมะขาม สบู่อาบน้ำ และเครื่องสำอาง เป็นต้น
ด้านนางเพ็ญศิริ วงษ์วาท ผู้อำนวยการสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรที่ 3 จังหวัดอุดรธานี (สศท.3) กล่าวว่า มะขามเปรี้ยวยักษ์จังหวัดหนองบัวลำภู จะมีพ่อค้ามารับซื้อเข้าโรงงานเพื่อแปรรูปส่งออกไปจำหน่ายทั้งตลาดในประเทศและต่างประเทศ โดยเกษตรกรสามารถจำหน่ายมะขามเปรี้ยวยักษ์ในรูปของมะขามฝักสดเพื่อส่งโรงงานอุตสาหกรรมในราคา 15 บาท/กิโลกรัม และเกษตรกรสามารถนำมะขามสุกแกะเมล็ด หรือมะขามเปียก มาจำหน่ายในตลาดท้องถิ่น ราคา 35 - 40 บาท/กิโลกรัม หรือแปรรูปเป็นมะขามยักษ์แช่อิ่ม เพื่อจำหน่ายในราคา 100 บาท/กิโลกรัม นอกจากนี้ เมล็ดมะขามเปรี้ยวยักษ์ยังสามารถนำไปจำหน่ายในราคากิโลกรัมละ 2 บาทเพื่อนำไปแปรรูปเป็นแคปซูลยา และสียอมผ้า
อย่างไรก็ตาม เกษตรกรในจังหวัดหนองบัวลำภู ยังต้องการความรู้ในด้านการตลาด การแปรรูปผลิตภัณฑ์มะขามเปรี้ยวยักษ์ และการจัดทำมาตรฐานสินค้า เพื่อลดปัญหาการปนเปื้อน และความสะอาดปลอดภัย ดังนั้น ภาครัฐ ภาคเอกชน สถาบันการศึกษาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ต้องร่วมมือกันส่งเสริมพัฒนาผลิตภัณฑ์มะขามเปรี้ยวยักษ์ นำนวัตกรรมและเทคโนโลยีการผลิตมาแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลค่า การสร้างแบรนด์ พร้อมทั้งเพิ่มช่องทางการจัดจำหน่ายโดยมุ่งเน้นการประชาสัมพันธ์ เพื่อกระตุ้นความต้องการของตลาดภายในประเทศและต่างประเทศต่อไป สำหรับเกษตรกรจังหวัดหนองบัวลำภู ที่สนใจการปลูกมะขามเปรี้ยว สามารถขอเข้ารับการอบรมภายใต้การส่งเสริมและถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตไม้ผลของจังหวัดหนองบัวลำภู ได้ที่สำนักงานเกษตรจังหวัดหนองบัวลำภู โทร 0 4231 2045 หรือ 0 4231 3301