สนข. ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 9 ตุลาคม 2545 ตามพระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 โดยรวมหน่วยงานที่มีภารกิจหน้าที่ด้านนโยบายและแผนการคมนาคมขนส่งและจราจรจาก 3 หน่วยงาน ได้แก่ สำนักงานคณะกรรมการจัดระบบการจราจรทางบก (สจร.) ที่อยู่ในสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี บางส่วนจากสำนักงานปลัดกระทรวงคมนาคม และบางส่วนจากสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการพาณิชยนาวี สังกัดกระทรวงคมนาคมไว้ด้วยกัน โดยมีบทบาทและภารกิจหน้าที่ในการกำหนดทิศทาง นโยบาย และแผนพัฒนาระบบคมนาคมขนส่งในด้านต่างๆ รวมทั้งระบบการจราจรของประเทศ ซึ่งตลอดระยะเวลา 15 ปี นับตั้งแต่ก่อตั้ง สนข. ได้ปฏิบัติภารกิจหน้าที่ในการเสนอแนะนโยบายและจัดทำแผนยุทธศาสตร์ แผนแม่บท แผนงานต่างๆ ด้านการขนส่งและจราจร ทั้งทางถนน ทางราง ทางน้ำ และทางอากาศ รวมทั้งผลักดันขับเคลื่อนแผนงาน/โครงการ/มาตรการต่างๆ ให้เกิดผลสำเร็จในทางปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรม อาทิเช่น
· จัดทำแผนพัฒนาระบบขนส่งมวลชนทางรางในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล เพื่อแก้ไขปัญหาการจราจรและการเดินทางในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ด้วยระบบรถไฟฟ้า 10 เส้นทาง
· จัดทำยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบรถไฟไทย พ.ศ. 2551 ซึ่งเป็นนโยบายที่รัฐบาลในสมัยนั้นให้ความสำคัญในการพัฒนาโครงข่ายการขนส่งทางรางระหว่างเมือง ให้มีความสมบูรณ์ครอบคลุมทั่วประเทศ
· จัดทำแผนแม่บทโครงข่ายถนนและสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาในเขตกรุงเทพมหานคร และปริมณฑล เพื่อแก้ไขปัญหาการจราจร ทำให้ประชาชนสามารถเดินทางระหว่างพื้นที่สองฝั่งของแม่น้ำเจ้าพระยาได้สะดวกและรวดเร็วมากขึ้น
· จัดทำยุทธศาสตร์การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านคมนาคมขนส่งของไทย ระยะ 8 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2558-2565 โดยมีเป้าหมายเพื่อให้ระบบคมนาคมขนส่งเป็นเครื่องมือสำคัญในการเสริมสร้างรากฐานความมั่นคงทางสังคม ทางเศรษฐกิจ ความปลอดภัยในการเดินทาง และสร้างโอกาสเสริมศักยภาพให้มี ความพร้อมในการแข่งขันของประเทศไทย เป็นต้น
ตลอดระยะเวลา 15 ปี ที่ผ่านมา สนข. ได้น้อมนำแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่เกี่ยวกับการแก้ไขปัญหาการขนส่งและจราจร เช่น ถนนวงแหวนรัชดาภิเษก ถนนวงแหวนอุตสาหกรรม ถนนคู่ขนานลอยฟ้าบรมราชชนนี สะพานพระราม 8 และสะพานภูมิพล มาเป็นแนวทางในการปฏิบัติงานด้านการขนส่งและจราจรของประเทศจนประสบผลสำเร็จ วันนี้ถือเป็นวันคล้าย
วันสถาปนาครบรอบ 15 ปีของการก่อตั้ง สนข. และเพื่อเป็นการถวายความอาลัยและน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่ทรงมีต่อพสกนิกรชาวไทยในการแก้ไขปัญหาจราจร สนข. จึงได้จัดงานปาฐกถาพิเศษ "ธ ทรงเป็นครูวิศวกรรมจราจรของแผ่นดิน" โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเทิดพระเกียรติและน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ตลอดจนสืบสานพระราชปณิธานและน้อมนำแนวพระราชดำริพระราชจริยวัตรของพระองค์มาใช้เป็นหลักชัยในปฏิบัติงานและการดำเนินชีวิต ซึ่งพระองค์ทรงเป็น "ต้นแบบแห่งความเพียร" ความมุ่งมั่น ความไม่ท้อถอยต่ออุปสรรคทั้งปวง และทรงแก้ไขปัญหาด้วยพระอัจฉริยภาพ พระปรีชาสามารถ รวมทั้ง พระองค์ทรงเป็น"ครูผู้สร้างแรงบันดาลใจ" ที่ทรงเป็นต้นแบบแห่งการทรงงานด้านวิศวกรรมจราจรของแผ่นดิน
การจัดงานปาฐกถาพิเศษในวันนี้ได้รับความกรุณาเป็นอย่างยิ่งจาก ท่าน ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล เลขาธิการมูลนิธิชัยพัฒนา ปาฐกถาพิเศษ เรื่อง "ต้นแบบแห่งความเพียร" ซึ่งท่านได้รับใช้ถวายงานใกล้ชิดใต้เบื้องพระยุคลบาท และได้อุทิศตนในการถ่ายทอดพระราชจริยวัตร พระอัจฉริยภาพของพระองค์ ซึ่งทรงเป็นต้นแบบในด้านต่างๆ ให้กับประชาชนมาโดยตลอด และได้รับเกียรติอย่างสูงจาก ท่านอาคม เติมพิทยาไพสิฐ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม ปาฐกถาพิเศษ เรื่อง "ครูผู้สร้างแรงบันดาลใจ" ซึ่งได้แรงบันดาลใจ จากพระราชดำรัส และแนวพระราชดำริของพระองค์ ที่ทรงเป็นต้นแบบแห่งการทรงงานด้านการแก้ไขปัญหาจราจรมาใช้เป็นแนวทางในการขับเคลื่อนงานของกระทรวงคมนาคม