จากการลงพื้นที่ครั้งนี้ พบว่า กลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านโตนปาหนัน ตำบลทุ่งนุ้ย อำเภอควนกาหลง เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2558 ปัจจุบันมีสมาชิกกลุ่ม จำนวน 39 คน มีรูปแบบบรรจุภัณฑ์กาแฟโบราณ 2 รูปแบบ ได้แก่ แบบซอง มีต้นทุนการผลิตเฉลี่ย 7.4 บาท/ซอง ให้ผลผลิตเฉลี่ย 40 ซอง/กาแฟ 1 กก. (บรรจุซองละ 75 กรัม) ราคาขายเฉลี่ยอยู่ที่ 20 บาท/ซอง คิดเป็นผลตอบแทนเฉลี่ยสุทธิ (กำไร) 12.6 บาท/ซอง แบบขวด มีต้นทุนการผลิตเฉลี่ย 13.45 บาท/ขวด ให้ผลผลิตเฉลี่ย 31 ขวด/กาแฟ 1 กก. (บรรจุขวดละ 95 กรัม) ราคาขายเฉลี่ยอยู่ที่ 35 บาท/ขวด คิดเป็นผลตอบแทนเฉลี่ยสุทธิ (กำไร) 21.55 บาท/ขวด ซึ่งทางกลุ่มจำหน่ายผลิตภัณฑ์ภายใต้แบรนด์ “โกปี้บ้านโตน”
กลุ่มวิสาหกิจชุมชนกลุ่มกาแฟโบราณชุมชนควนโดนใน ตำบลควนโดน อำเภอควนโดน เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2559 ปัจจุบันมีสมาชิกกลุ่ม จำนวน 27 คน สำหรับบรรจุภัณฑ์แบบซอง มีต้นทุนการผลิตเฉลี่ย 17.8 บาท/ซอง ให้ผลผลิตเฉลี่ย 25 ซอง/กาแฟ 1 กก. (บรรจุซองละ 120 กรัม) ราคาขายเฉลี่ยอยู่ที่ 35 บาท/ซอง คิดเป็นผลตอบแทนเฉลี่ยสุทธิ (กำไร) 17.2 บาท/ซอง แบบขวด มีต้นทุนการผลิตเฉลี่ย 44.37 บาท/ขวด ให้ผลผลิตเฉลี่ย 8 ขวด/กาแฟ 1 กก. (บรรจุขวดละ 400 กรัม) ราคาขายเฉลี่ยอยู่ที่ 100 บาท/ขวด คิดเป็นผลตอบแทนเฉลี่ยสุทธิ (กำไร) 56.63 บาท/ขวด จำหน่ายผลิตภัณฑ์ภายใต้แบรนด์ “โกปี๊”
สำหรับรูปแบบการดำเนินงานของทั้ง 2 กลุ่ม จะเป็นไปในทิศทางเดียวกัน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นการรับซื้อเมล็ดกาแฟพันธุ์โรบัสต้าเพื่อนำมาผลิตเป็นกาแฟโบราณจากเกษตรกรในจังหวัดประมาณร้อยละ 59 และนำเข้าจากจังหวัดใกล้เคียง ได้แก่ ชุมพร ระนอง และกระบี่ ประมาณร้อยละ 41 เนื่องจากผลผลผลิตกาแฟในจังหวัดยังไม่เพียงพอต่อความต้องการ ราคารับซื้อเฉลี่ยอยู่ระหว่าง 80-100 บาท/กก. ซึ่งราคาขึ้นอยู่กับคุณภาพของเมล็ดกาแฟ ด้านสถานการณ์ตลาด ผลิตภัณฑ์ร้อยละ 45 จำหน่ายให้แก่ผู้บริโภคโดยตรง รองลงมาร้อยละ 22.5 จำหน่ายผ่านสมาชิกกลุ่มเพื่อนำไปจำหน่ายต่อให้ผู้บริโภคทั้งในและนอกจังหวัด รองลงมา ร้อยละ 15 วางจำหน่ายที่วิสาหกิจชุมชนเพื่อเป็นของฝากแก่นักท่องเที่ยว กลุ่มศึกษาดูงาน ส่วนร้อยละ 12.5 ส่งจำหน่ายร้านค้าทั่วไปและห้างสรรพสินค้า และอีกร้อยละ 5 ออกบูธงานสำคัญของจังหวัด ซึ่งในอนาคตทางกลุ่มวิสาหกิจมีแผนเพิ่มช่องทางการจำหน่ายออนไลน์ เพื่อขยายฐานลูกค้า รวมถึงให้ผู้บริโภคทั่วประเทศสามารถเข้าถึงสินค้าได้สะดวก ง่าย และรวดเร็ว
ด้านนายสุธรรม ธรรมปาโล ผู้อำนวยการสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรที่ 9 จังหวัดสงขลา (สศท. 9) กล่าวเสริมว่า จุดเด่นกาแฟโบราณของกลุ่มวิสาหกิจชุมชน จะเน้นการผลิตแบบสูตรดั้งเดิมที่สืบทอดกันมายาวนาน โดยยังใช้แรงงานคนทั้งหมดในกระบวนการผลิต ตั้งแต่การคั่วและใส่ส่วนผสมโดยการใช้เตาถ่าน หลังจากนั้นจะตำให้ละเอียดโดยครกไม้ เพื่อรักษาความหอมของกาแฟ และนำมาร่อนเพื่อให้ได้ผงกาแฟพร้อมนำไปชงดื่ม ซึ่งกระบวนการทั้งหมดยังคงเอกลักษณ์ดั่งเดิมไว้ ปัจจุบันผลผลิตกาแฟ ที่ออกสู่ตลาดยังมีกลุ่มวิสาหกิจชุมชนรองรับ จึงนับว่ากาแฟเป็นพืชที่มีอนาคตสดใสของจังหวัดสตูล อย่างไรก็ตาม เนื่องจากเกษตรกรห่างหายจากการผลิตกาแฟมาเป็นระยะเวลานาน จึงเป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่งที่ทางหน่วยงานราชการจำเป็นต้องสร้างองค์ความรู้ ทั้งด้านการปลูก ดูแลรักษา เก็บเกี่ยวอย่างมีคุณภาพ รวมถึงด้านตลาด เพื่อให้เกษตรกรเกิดความมั่นใจ และผลิตกาแฟอย่างมีคุณภาพ ตรงกับความต้องการของกลุ่มวิสาหกิจชุมชน รวมไปถึงผลิตภัณฑ์กาแฟจำเป็นต้องมีมาตรฐานรับรอง เพื่อสร้างความมั่นใจให้แก้ผู้บริโภค เพื่อยกระดับกาแฟให้เป็นพืชแซมที่สร้างรายได้ให้แก่เกษตรกรและสร้างงานให้ชุมชนไม่น้อยไปกว่าพืชหลัก รวมถึงเป็นทางเลือกให้เกษตรกรหันกลับมาฟื้นฟูและขยายพื้นที่ผลิตกาแฟสตูลต่อไป สำหรับท่านที่สนใจ สามารถสอบถามเพิ่มเติมได้ที่ สศท.9 โทร. 0 7431 2996 หรือ อีเมล zone9@oae.go.th หรือหากสนใจข้อมูลการด้านการผลิตและการตลาดของกาแฟโบราณ สอบถามได้ที่กลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านโตนปาหนัน โทร. 08 7298 9936 และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนกลุ่มกาแฟโบราณชุมชนควนโดนใน โทร. 08 8599 8391