การทำธุรกิจในปัจจุบัน ควรต้องพึ่งพา Social Media เป็นสำคัญ ต้องมองหาบริบททางสังคมให้เจอ ตอนแรกที่ตนเองเริ่มทำธุรกิจใหม่ๆ เป็นธุรกิจชื่อ "โซดาพริ้นติ้ง (SodA Printing" เป็นธุรกิจการรับพิมพ์รูปภาพลงบนผืนผ้าหรือผืนผ้าใบขนาดใหญ่แทนแคนวาส เพื่อมอบให้เป็นของขวัญแก่คนที่ตนเองรัก เพื่อน คนในครอบครัว หรือการแสดงความยินดีกับเพื่อนในโอกาสต่างๆ เช่น วันรับปริญญา วันวาเลนไทน์ วันแม่ วันเกิดหรือแม้กระทั่งวันแต่งงาน เป็นต้น ธุรกิจดำเนินงานมาเป็นเวลา 12 ปีแล้ว ประกายความคิดหรือ Paint Point ในครั้งนี้ เกิดจากความคิดที่ว่า เวลาคนที่มอบของขวัญแสดงความยินดีให้แก่กัน เช่น วันรับปริญญา ส่วนใหญ่มักจะเป็นดอกไม้ ตุ๊กตา ซึ่งอาจจะอยุ่ได้ไม่นาน หรือดอกไม้ก็ต้องเหี่ยวเฉาไปตามกาลเวลาต้องทิ้งกลายเป็นขยะ จึงเกิดไอเดียรับพิมพ์รูปภาพลงบนผืนผ้า เพื่อเขาจะได้เก็บเอาไว้เป็นที่ระลึกได้ยาวนาน จึงกลายมาเป็นสโลแกนว่า "ของขวัญแบบนี้มีชิ้นเดียวในโลก" และถือคติตาม Trip ที่ว่า "ตอบ Chat ต้องยิ้มด้วย" โดยจับกลุ่มเป้าหมาย คือ กลุ่มวัยรุ่นและคนทำงาน เมื่อก่อนการทำตลาดดิจิทัล ต้องเอาข้อมูลไปโพสต์ลงในเว็บบอร์ดของมหาวิทยาลัย ต่อมาก็ใช้ Hi5 และ BlackBerry ลำดับถัดมาก็ใช้ What Apps และ Facebook ต้องมองหาให้ออกว่า สินค้าของเราคืออะไร ลูกค้าของเราคือใคร ตอนนี้ตนเองก็หันมาทำธุรกิจแบบ Pure Online และใช้ Line Official Account เป็นหลัก แนวคิดในการดำเนินธุรกิจ คือ "เราสร้างเส้นทางให้ลูกค้า อยู่ในเส้นทางของเรา" เราคงได้ยินเกี่ยวกับ TikTok เกิดมาแรงมาก โดยเฉพาะช่วงโควิด-19 ระบาดนี้ TikTok เป็นเครื่องมือที่สอนคน ตนเองก็ใช้ TikTok ขายของเป็นคนแรกๆ ในประเทศไทย มีคำถามว่า TikTok มันเกิดและเติบโตด้วย TikTok จริงหรือไม่? เพราะในปัจจุบัน พวกเด็กๆ ทำคลิปวิดีโอใน TikTok และนำไปโพสต์ลงใน Facebook และ IG มีคนบางคนซ่อนเอาไว้ และทำให้มันเป็นสีเดียวกัน เด็กๆ โพสต์ใน Story และเอามาเชื่อมโยงกับ IG ผู้ที่จะทำธุรกิจ ต้องทำความเข้าใจเกี่ยวกับเครื่องมือ เช่น SODA Social Followers, Facebook, IG, Line, Shopee นอกจากนี้ก็ยังมี Big Data ตอนนี้ตนเองก็มีการนำเอา Big Data มาใช้ในการทำธุรกิจ และมีการยิงโฆษณา ส่วน Facebook ถ้ามา Live ส่วนตัวคนจะเห็นได้มากกว่า เดี๋ยวนี้ บางคนไม่ได้ขายของในเพจ แต่ขายของในกรุ๊ป
เมื่อถึงวันที่ตลาดเปลี่ยน การทำการตลาดดิจิทัลอีกอย่างหนึ่งที่ใช้ คือ Line การทำธุรกิจ ต้องพยายามตอบ Chat ของลูกค้าให้ทันและต้องวางแผนก่อนตอบ เพราะว่าอย่างไรคนไทยก็ยังอยากคุยกับคนอยู่ดี ต้องฝึกอบรมคนให้ดี และพยายามรักษาลูกค้าเอาไว้อย่าให้หลุดไป ในส่วนของตนเองนั้นได้ใช้ดาวน์ไลน์ 20 คน ทำงานวันละ 3 กะ โดยทำงานกะละ 8 ชั่วโมง กะละ 10-20 คน เพื่อคอยมานั่งตอบคำถามของลูกค้า ต้อง Set คำถามที่ลูกค้าถามมาบ่อยๆ เอาไว้ เช่น สินค้าคืออะไร มีกี่แบบ ราคาสินค้า การจัดส่ง ระยะเวลาในการจัดส่ง การชำระเงิน แจ้งการชำระเงิน การตรวจสอบสินค้า การดูแลลูกค้าหลังการขาย การรับประกันสินค้า เป็นต้น และตอนนี้ได้ Set เอาไว้จำนวน 100 ข้อ และควรใช้ ID Line ให้เป็นประโยชน์ นอกจากนั้น ยังควรต้องมีรูปภาพ และ Pattern ที่ให้ลูกค้าจำได้ง่าย ต้องสร้างแบรนด์ให้ลูกค้าจดจำได้ สิ่งสำคัญในการทำ Digital Marketing คือ ต้องรู้ว่า ลูกค้าของคุณคือใคร และลูกค้าเองต้องการความชัดเจน ตัวอย่างใน Line ที่ตนเองใช้นั้น กำหนดให้เป็นเพศหญิง คอยรับ ออร์เดอร์ และตอบแชทคำถามลูกค้า เพราะบางครั้งลูกค้าไม่ชอบคุยกับผู้ชาย สำหรับตนเองนั้น เคยเดินทางไปดูงานของ Alibaba และเคยไปสถานีรถไฟความเร็วสูงด้วย การทำธุรกิจนั้น การเชื่อม SIM โทรศัพท์กับบัญชีนั้นเป็นสิ่งที่ต้องทำ นอกจากนี้ก็ต้องทำ Dashboard, Key Takeaway, Data Analyze สมัยก่อนเมื่อเริ่มแรกที่ตนเองทำธุรกิจนั้น ต้องดูยอดขายในโปรแกรม MS-Excel ดูไม่รู้เรื่อง และรอกว่าข้อมูลสรุปจะมา ใช้เวลา 1 เดือนครึ่ง ไม่สามารถจะแข่งขันกับคนอื่นได้ แต่ปัจจุบัน สามารถดูข้อมูลยอดขายของจังหวัดเชียงใหม่ มียอดสั่งสินค้าจำนวนมาก และสามารถดูได้ทันที และตอนนี้ สามารถจะรู้ยอดขายได้ทุกเขต ทุกอำเภอ ในการทำ Digital Marketing นั้น สิ่งที่ต้องดำเนินการคือ:
(1). Data Visualization อยากได้ของฟรี ให้ไปที่ Data Google Studio ถ้าหากอยากได้ข้อมูลมากยิ่งขึ้นไปกว่านั้นให้ใช้โปรแกรม Tableau Software ตอนนี้ต้องเผชิญกับความท้าทายมาก ดูข้อมุลผ่านทางโทรศัพท์มือถือ ตอนนี้อัปเดตบ่อยมาก โดยเฉพาะตอนกลางคืน เวลาผ่านไป 2 ปี อัปเดตแล้ว 122 เวอร์ชั่น ดังนั้น ก่อนที่กล่าวถึงเรื่องเครื่องมือ ต้องรู้ก่อนว่า ลุกค้าของคุณคือใคร "สิ่งที่เข้าใจและทำในวันนี้ วันพรุ่งนี้อาจใช้ไม่ได้อีกต่อไปแล้ว" Facebook ได้ปรับ Algorithm เมื่อก่อนได้ 100 ตอนนี้เหลือ 50 หรือ 35 ต่อมาตนเองก็รู้ว่า ลุกค้าของตนเองคือวัยรุ่น ชอบ Caption เช่น สมาคมพยาบาลคนสวย เปิดตัวหมอคนสวย จึงเปิด IG อะไรทำนองนี้ ตอนนี้มีคน Followers มากกว่า 200 Accounts.
(2). Digital Touchpoint เป็นเรื่องสำคัญมากต้องมุ่ง Awareness แต่ความจริงมันยังมีเครื่องมืออีกจำนวนมาก ต่อมาเป็นการจัดหมวดหมู่ใหม่ Landscape of Digital marketing 1. Search Marketing, 2. Social Media Marketing, 3. Community Marketing, 4. KOL Marketing, 5. Platform Marketing, 6. Chat Marketing, 7. CRM Marketing สำหรับการทำธุรกิจของตนเองนั้นไม่มี Happy 11:11 ลดราคาแต่อย่างใด ถ้าคุณเก่ง คุณต้องขายได้ทุกวัน และวันที่ 11:11 แต่ความเป็นจริงตนเองอยากได้รายชื่อลูกค้า เพื่อเอาไป Up Sale จะมีกำไรเพียงบาทเดียวก็ได้ แต่ต้องการเอาไป Up Sale ต่อนั่นเอง ส่วน Solution for Business ใช้ Facebook เพื่อสร้าง Engage Customer, ใช้ Line OA เพื่อ Close Sale, ใช้ TikTok เพื่อ Shot Video, ใช้ Instagram เพื่อ Gallery Show, ใช้ Twitter เพื่อสร้าง News update/Connect, ใช้ Website เพื่อสร้าง Customer Experience, ใช้ Pinterest เพื่อสร้าง Online Catalogue, ใช้ Google Map เพื่อสร้าง Location การขายของออนไลน์ไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ถ้าทำเป็นงานอดิเรกก็พอได้
(3). Community Marketing การทำการตลาดผ่านชุมชน เช่น Line my Shop, Line Group นอกจากนี้ ผู้ที่เป็นตัวแทนขายสินค้าชนิดต่างๆ ก็สามารถใช้ Community ได้เช่นเดียวกัน หรือใช้ line Square เพื่อใช้อัปเดตสินค้า และเป็นเครื่องมือเชื่อมโยงได้เช่นเดียวกัน
(4). Delivery การขนส่งสินค้า ต้องสามารถขนส่งสินค้าให้ถึงมือลูกค้าได้อย่างรวดเร็ว แต่ผลเสียก็มีบ้าง เช่น การเคลื่อนย้ายออกจากห้างสรรพสินค้าไปอยู่ที่ปั๊มน้ำมันเป็นการกระจายสินค้าที่มีราคาถูกมาก แต่คนอาจไม่เดิน Shopping มากเหมือนในห้างสรรพสินค้า
(5). Cloud Kitchen หรือครัวกลาง เป็นร้านที่มีแต่ห้องครัว แต่ไม่มีที่นั่ง หรือไม่มีหน้าร้านนั่นเองในประเทศไทยเริ่มีมานานร่วม 2-3 ปีมาแล้ว เป็นแพลตฟอร์มเดลิเวอรีลักษณะต่างๆ เป็นครัวกลางที่สร้างขึ้นมาสนับสนุนร้านอาหารในการช่วยทำการตลาดเดลิเวอรีได้สะดวกรวดเร็วมากขึ้น ในขณะเดียวกันก็ช่วยในการประหยัดค่าใช้จ่ายได้ดีอีกด้วย อีกนัยหนึ่งคนในสมัยปัจจุบันรักสุขภาพกันมากขึ้น เราจะเห็นแนวโน้มสินค้าเกี่ยวกับสุขภาพออกมามาก เช่น หม้อทอดไร้น้ำมัน เป็นหม้อทอดน้ำมันที่ออกแบบมาเพื่อตอบสนองการดูแลสุขภาพ และมีประโยชน์ใช้งานได้ดี เราจะเห็นได้จากการใช้หม้อทอดน้ำมันนี้ในการนำมาขายปลาหมึก และมีคนอยู่ในชุมชนนี้ร่วม 5 แสนคนเลยทีเดียว
(6). Online Forum เป็นเสมือน Webboard กระดานสนทนาที่มีไว้สำหรับผู้คนเข้ามาสนทนาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกันระหว่างคนที่เข้ามาเยี่ยมชมเว็บไซต์ อาจเป็นเรื่องใดเรื่องหนึ่งซึ่งกำลังที่เป็นวิพากย์วิจารณ์กันในสังคมหรือประสบการณ์การใช้ผลิตภัณฑ์สินค้าต่างๆ รวมทั้งมีการแจ้งข้อมูลข่าวสารความเคลื่อนไหวต่างๆ ที่เป็นประโยชน์
(7). Work from Home (WFH) การทำงานที่บ้าน เนื่องด้วยสถานการณ์โรคไวรัส COVID-19 กำลังระบาดคนไม่สามารถออกไปทำงานนอกบ้านได้ จึงทำงานกันที่บ้าน เพื่อหลีกเลี่ยงการสัมผัส และโอกาสการติดเชื้อ ดังนั้น จึงทำให้การขายสินค้าทางออนไลน์ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก และนับว่าเป็นวิถีชีวิตใหม่ (New Normal)
(8). Stay Home ด้วยสถานการณ์ไวรัส COVID-19 ระบาดดังกล่าว ทำให้ผู้คนอาศัยอยู่แต่บ้าน ดังนั้น สินค้าบางอย่างขายดีมาก เช่น จำพวกเฟอร์นิเจอร์, สินค้าแฟชั่น, สินค้าแม่และเด็ก ตลอดจนของใช้ภายในบ้าน นอกจากนี้ ผลิตภัณฑ์ประเภท Packaging สำหรับใช้บรรจุอาหารก็ขายดี เพราะคนนิยมสั่งซื้อสินค้าแบบ Delivery กันมากขึ้น ในส่วนของตนเองเคยไปเห็น Packaging ที่ไปรษณีย์แล้ว จึงนำแนวคิดมาออกแบบ Packaging ของตนเองใหม่ให้ดูสวยงามเป็นสีลายๆ และใส่โลโก้ SodA Printing ลงไปด้วย
(9). Korean Wave คลื่นกระแสความนิยมเกาหลี ซึ่งได้รับอิทธิพลจากภาพยนตร์ และละครของเกาหลีที่เรียกว่า ซีรีย์เกาหลี รวมถึงน้องร้องเกาหลีด้วย ทำให้สินค้าที่โฆษณาเกี่ยวกับเกาหลีได้รับความนิยมและขายดีมาก เช่น ไก่ BBQ, ไก่กรอบสไตล์เกาหลี Bonchon, Subway เป็นต้น
(10). TikTok การทำคลิปโฆษณาใน TikTok ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก เช่น ส้มหยุด นอกจากนี้ ยังมีการแจก Code ที่มีชื่อของเขาพร้อมมีส่วนลด มีเด็กเข้ามาอยู่ในกลุ่มนี้ 7,000 กว่าคน แต่ต่อไป TikTok อาจอยู่ต่อไปได้อีกไม่นาน เพราะต่อไปจะมี Tiller เป็นแอปลิเคชันเกี่ยวกับวิดีโอคล้ายกับ TikToK เพราะว่า Tiller ได้ติดอันดับชาร์ตใน App Store ในหลาย ๆ ประเทศ แอปลิเคชันต่างๆ ที่เกิดขึ้นก็ล้วนเลียนแบบกันมาอย่างเช่น Facebook ก็ Copy ของ Snapchat มาเป็น Story และเชื่อมโยงมาเป็น Shop entertainment
การทำ Digital Marketing ในยุค COVID-19 นั้น ทุกคนต้องปรับตัว บางครั้งไม่ได้มีสูตรสำเร็จตายตัว เพราะว่าบางอย่างทำออกมาให้ดูดีอย่างไร แต่ขายของไม่ได้ก็มีเช่นกัน แต่บางครั้งผู้หญิง Live สดแต่งหน้าแบบบ้านๆ มีคนเข้ามาดูอย่างถล่มทะลายถึง 12 ล้านคน อย่างตอนนี้ ในช่วงโรคไวรัส โควิด-19 ระบาด SodA Printing ก็ทำ SodA Dopship คือให้เด็กเข้ามา Live ขาย Mash หรือหน้ากาก เพื่อให้มีรายได้ไปจ่ายเป็นค่าเทอม และบางคนก็มีการซื้อสินค้ามา เช่น ซื้อมา 150 บาท และเอาไปขาย 500 บาท และบางคนขายได้ 1,000 บาท และกลายเป็นของสะสม (โดยใช้ Line My Shop) หลักการทำธุรกิจอีกประเภทหนึ่งที่นิยมทำกันคือ การหาหุ้นส่วน "ขายของโดยไม่ต้องลงทุนด้วยการเป็น Partner กัน" และ "เราเห็นวิธีทำมามากมาย เหลือแค่ ทำ".
บทความ โดย ผศ.สุพล พรหมมาพันธุ์
อาจารย์ที่ประจำสาขาวิชาเทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสาร
คณะเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยศรีปทุม
ที่มา: มหาวิทยาลัยศรีปทุม